ប្រទេសម៉ិកស៊ិក ៖ កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៤ សារព័ត៌មានបរទេសរាយការណ៍ថា និស្សិតមួយក្រុមបានមកស្រាវជ្រាវនៅក្នុងព្រៃជ្រៅ ហើយពួកគេក៏ប្រទះឃើញទីក្រុងបុរាណយ៉ាងធំមួយដោយចៃដន្យ ដែលទីក្រុងនេះបានលិចបាត់ក្នុងព្រៃរបស់ប្រទេសម៉ិកស៊ិកអស់រយៈពេលរាប់រយឆ្នាំមកហើយ ។
ក្រុមនិស្សិតផ្នែកបុរាណវិទ្យាបានប្រទះឃើញទីក្រុងរបស់ជនជាតិភាគតិចម៉ាយ៉ា ដែលទីក្រុងនេះបានលិចបាត់ក្នុងព្រៃរបស់រដ្ឋ Campeche ស្ថិតនៅភាគអាគ្នេយ៍ប្រទេសម៉ិកស៊ិក ហើយក្រុមនិស្សិតបានដាក់ឈ្មោះទីក្រុងនេះថា «Valeriana» ។
ក្រុមនិស្សិតបានប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាស្រាវជ្រាវដោយឡាស៊ែរឈ្មោះថា «Lidar» និងគូសផែនទីអគារកប់នៅក្រោមព្រៃឈើ ហើយពួកគេក៏បានរកឃើញអគាររហូតដល់៦.៧៦៤កន្លែង ព្រមទាំងពីរ៉ាមីត, ទីលានលេងកីឡា, ផ្លូវតភ្ជាប់ពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ, មហោស្រព និងអាងស្តុកទឹក ។ ទីក្រុងនេះលាតសន្ធឹងនៅលើផ្ទៃដីដ៏ធំល្ហល្ហេវ និងមានទីតាំងនៅក្បែរទីក្រុង Edinburgh របស់ប្រទេសស្កុតឡេន ។
ក្រុមនិស្សិតជឿជាក់ថា វាជាប្រភពអរិយធម៌របស់ជនជាតិភាគតិចម៉ាយ៉ា ដែលមានជំនាញសាងសង់ស្ថិតក្នុងលំដាប់ទី២ នៅអាមេរិកឡាទីន បន្ទាប់ពីទីក្រុង Calakmul ។
លោក Luke Auld-Thomas និស្សិតមកពីសាកលវិទ្យាល័យ Tulane សហរដ្ឋអាមេរិក បានប្រទះឃើញទីក្រុងនេះមុនគេ ដោយបានឃើញទិន្នន័យរបស់ទីក្រុងក្នុង Google ។ លោក Luke និយាយថា ៖ «ខ្ញុំស្វែងរកព័ត៌មានមួយចំនួនក្នុង Google ហើយរកឃើញទិន្នន័យស្រាវជ្រាវដោយឡាស៊ែររបស់អង្គការការពារបរិស្ថានម៉ិកស៊ិក» ។
ការស្រាវជ្រាវដោយបច្ចេកវិទ្យាឡាស៊ែរ គឺជាការបាញ់ឡាស៊ែរពីយន្តហោះចុះក្រោមដើម្បីគូសផែនទីនៅផ្នែកខាងក្រោម ។ វាផ្អែកលើការវាស់វែងពេលវេលា ដែលឡាស៊ែរប្រើប្រាស់ត្រឡប់មកវិញ ។
ប៉ុន្តែពេលលោក Luke ប្រមូលទិន្នន័យស្រាវជ្រាវក្នុងតំបន់នេះតាមវិធីសាស្ត្ររបស់អ្នកបុរាណវិទូ ស្រាប់តែលោកឃើញអ្វីម្យ៉ាងដែលអ្នកដទៃពុំឃើញ គឺទីក្រុងបុរាណដ៏ធំមួយ ។ ទីក្រុងនេះធ្លាប់មានមនុស្សរស់នៅពី៣ម៉ឺននាក់ ទៅ៥ម៉ឺននាក់ គិតចាប់ពីឆ្នាំ៧៥០ ដល់ឆ្នាំ៨៥០ ហើយចំនួននេះច្រើនជាងចំនួនពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងតំបន់នាពេលបច្ចុប្បន្ន ។
ទីក្រុងបុរាណ Valeriana ស្ថិតនៅឆ្ងាយពីផ្លូវធំ និងនៅក្បែរទីក្រុង Xpujil ដែលជាកន្លែងរស់នៅបច្ចុប្បន្នរបស់ជនជាតិភាគតិចម៉ាយ៉ា ។ បើដើរពីទីក្រុង Xpujil ទៅកាន់ទីក្រុងបុរាណ គឺចំណាយពេលត្រឹមតែ១៥នាទីប៉ុណ្ណោះ ។
សាស្ត្រាចារ្យឈ្មោះ Marcello Canuto ដែលបានចូលរួមសរសេរការរកឃើញទីក្រុងបុរាណនិយាយថា ការរកឃើញទីក្រុង Valeriana នឹងជួយផ្លាស់ប្តូរការគិតរបស់ពលរដ្ឋនៅបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិច ដែលជឿថា តំបន់ត្រូពិកបាត់បង់អរិយធម៌ ។ ប៉ុន្តែការពិត វាជាទីន្លែងមួយលើពិភពលោក ដែលពោរពេញទៅដោយវប្បធម៌ស្មុគស្មាញ ។
ប៉ុន្តែក្រុមនិស្សិតពុំបានបញ្ជាក់ច្បាស់លាស់ថា តើអ្វីជាមូលហេតុធ្វើឱ្យទីក្រុងបុរាណដ៏ធំនេះត្រូវគេបោះបង់ចោល ប៉ុន្តែពួកគេបញ្ជាក់ថា ទីក្រុងបុរាណស្ថិតនៅតំបន់រាំងស្ងួត ។ ដូច្នេះ វាអាចជាមូលហេតុធ្វើឱ្យមនុស្សក្នុងទីក្រុងផ្លាស់ប្តូរទៅរស់នៅតំបន់ផ្សេង ៕