ភាពចម្រុងចម្រាស់បានកើតមានជាច្រើនរវាងក្រុមអ្នកជាតិនិយមខាងកម្ពុជានិងថៃ ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការសម្តែងល្ខោនខោលរបស់ខ្មែរ ឬក៏ខូនថៃរបស់សៀម។ កម្ពុជាបានដាក់ល្ខោនខោលក្នុង«បញ្ជីបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌អរូបីដែលត្រូវអភិរក្សបន្ទាន់»ដោយអង្គការយូនីស្កូ កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៨ ខណៈខូនថៃក៏បានបានចុះ«បញ្ជីបេតិកភណ្ឌអរូបីយតំណាង» កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៨ ដូចគ្នាដែរ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ដើម្បីឲ្យដឹងច្បាស់និងកុំឲ្យមានការភ័ន្ធច្រឡំរវាងក្រុមជាតិសាសន៍ទំាង២ ខាងក្រោមនេះគឺជាការបកស្រាយរាល់ចម្ងល់ថា តើល្ខោនខោលឬខូនថៃជារបស់ភាគីខាងណាឲ្យពិតប្រាកដ? ហើយតើមួយណាដែលបានទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការ?
ជាការពិតណាស់ វប្បធម៌និងអរិយធម៌នៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍យើងនេះតែងតែជះឥទ្ធិពលរវាងគ្នាទៅវិញទៅមក ជាពិសេសគឺរវាងប្រទេសនៅជិតខាងគ្នា ក៏ដូចជាសៀមនិងខ្មែរជាដើម។ បើយើងនិយាយពីទម្រង់លក្ខណៈនៃល្ខោនខោលវិញជាទូទៅគឺបង្ហាញពីរឿងរាមាយណៈរបស់ឥណ្ឌា ដែលកាលសម័យពីដើមឡើយឥណ្ឌាគឺមានឥទ្ធិពលខ្លាំងបំផុតផ្នែកសាសនាគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដូច្នេះហើយមិនថាតែកម្ពុជាទេ គឺនូវមានថៃ ឡាវ វៀតណាម ភូមា ឥណ្ឌូណេស៊ី និងម៉ាឡេស៊ី គឺសុទ្ធតែទទួលឥទ្ធិពលនៃរឿងនេះតែទាំងអស់។
បើយើងក្រឡេកមកមើលពីល្ខោនខោលខ្មែរវិញ ពិតណាស់ថាប្រជាជនខ្មែរគ្រប់រូបប្រាកដជាស្គាល់ច្បាស់ថាជាល្ខោនខ្មុកមុខ ឬល្ខោនប្រុស ដែលសាច់រឿងគឺដកស្រង់ចេញពីរឿងរាមកេរ្តិ៍។ គេហៅថាជាល្ខោនប្រុសព្រោះតែតួអង្គសម្តែងគឺសុទ្ធប្រុសទាំងអស់និងសុទ្ធតែពាក់របាំងមុខ ដែលដើរតួរជាព្រះរាម ព្រះលក្ម្សណ៍ យក្ស ស្វា ឥស្សីជាដើម រីឯស្រីវិញគែមានតែម្នាក់ប៉ុណ្ណោះគឺនាងសីតាតែមិនពាក់របាំងមុខទេ។ ម៉្យាងវិញទៀត ល្ខោនខោលមាននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើងតាំងពីអំឡុងស.វទី៩មកម្លេះ ហើយក៏ឃើញមានឆ្លាក់តាមជញ្ជាំងនានានៃប្រាសាទអង្គរវត្តក៏ដូចប្រាសាទបន្ទាយស្រីជាដើម។ ឯទម្រង់នៃការសម្តែងវិញ គឺមិនតម្រូវឲ្យតួអង្គនិយាយគ្នាឬច្រៀងចម្រៀងនេះ គឺគ្រាន់ធ្វើកាយវិការតាមភ្លេងតែប៉ុណ្ណោះ។ រីឯការដែលមិនយកស្រីៗមកសម្តែងកក្នុងល្ខោននេះលែកលែងតែតួអង្គនាងសីតា គឺគេមានដំណាលថាកាលពីសម័យមុនមានទំនាស់ដោយសាសនាព្រះពុទ្ធរីកចម្រើនជាងសាសនាព្រាហ្មណ៍ ទើបធ្វើឲ្យពួកនោះចាប់បង្ខំមានមេត្រីភាពជាមួយស្រីៗទេវៈក្នុងវាំងទាំងអស់ ទើបគ្រូរបាំនាសម័យនោះមិនយកស្រ្តីមករាំបានទេ ព្រោះការសម្តែងរឿងទេៈវសម័យនោះគឺត្រូវជ្រើសរើសតែស្រ្តីដែលនៅក្រមុំបរិសុទ្ធ ដូច្នេះហើយទើបលេចវត្តមានបុរសជាសម្តែងជំនួសជាតួអង្គស្រីផងដែរ។ ល្ខោនខោលក៏ត្រូវបានបាត់បង់ស្ទើរតែទាំងស្រុងតាមរយៈសង្គ្រាមដែលបានឆ្លងកាត់ពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់ ជាពិសេសគឺក្នុងសម័យពលពត ប៉ុន្តែក៏នៅមានល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្តែតមួយដែរដែលបានរក្សាទុកមកដល់បច្ចុប្បន្ន។
រីឯខូនថៃវិញ គឺវិញបានលេចវត្តមានសម្តែងដំបូងនៅក្នុងសម័យក្រុងអយុធ្យា ចន្លោះស.វទី១៥-១៦។ ខូនថៃជាល្ខោនដែលដកស្រង់ចេញពីរឿងរាមកេរ្ត៍ដូចគ្នាដែរ។ ឯតួអង្គសម្តែងគឺមានទំាងប្រុសនិងស្រី។ កាលពីដើមឡើយ ខុនថៃនេះជាល្ខោនហ្លួងមានសម្តែងនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំងប៉ុណ្ណោះ ហើយអ្នកសម្តែងដែលត្រូវតែជាអ្នកមានបុណ្យសក្តិខ្ពង់ខ្ពស់ប៉ុណ្ណោះនិងមិនឲ្យរាស្រ្តសាមញ្ញហាត់រៀនរបាំនេះបានទេ។ ប៉ុន្តែក្រោយៗមកទៀត ដើម្បីលើកទឹកចិត្តដល់កងទ័ពក្នុងការធ្វើសឹកសង្គ្រាមក៏បានអនុញ្ញាតិឲ្យរាស្រ្តសាមញ្ញហាត់សម្តែងល្ខោននេះបានដូចគ្នាដែរ។
ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ទាំងល្ខោនខោលនិងខុនថៃគឺសុទ្ធតែបានចុះជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌដោយអង្គការយូនីស្កូ។ គ្រាន់តែខុសត្រង់ថា ល្ខោនខោលកម្ពុជាចុះជាសម្បត្តិ «បេតិកភណ្ឌអរូបីយដែលត្រូវអភិរក្សបន្ទាន់» ក្នុងគោលបំណងចង់ថែរក្សាសម្បត្តិវប្បធម៌មួយនេះកុំឲ្យបាត់បង់ ក៏ដូចជាបន្សល់ទុកឲ្យមនុស្សជាតិក្នុងលើកទាំងមូល។ ដូច្នេះហើយការដែលចុះជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌមួយនេះមិនមែនប្រកាសថាល្ខោនខោលជារបស់ខ្មែរទេ ប៉ុន្តែគឺការដែលត្រូវអភិរក្សទៅលើល្ខោនខោលវត្តស្វាយអណ្តែតនេះឲ្យស្ថិតស្ថេរនៅគង់វង្សជាបន្ត។ ចំណែកថៃវិញក៏បានដាក់ខុនថៃក្នុងបញ្ជីជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌអរូបីដែរ តែនៅក្នុងន័យជា «សម្បត្តិបេតិកភណ្ឌអរូបីតំណាង» មានន័យថាថៃបានដាក់ល្ខោនរបស់គេជាលើកកម្ពស់ភាពសម្បូរបែបនៃសិល្បៈវប្បធម៌ និងប្រកាសពីសារៈសំខាន់នៃខូនថៃនៅក្នុងសង្គមរបស់ពួកគេ ក៏ដូចជាលើកស្ទួយ ផ្សព្វផ្សាយ បន្សល់ទុកពីមួយជំនាន់ទៅមួយជំនាន់។
គួរបញ្ជាក់ផងដែរ ទាំងល្ខោនខោលទាំងខូនថៃសុទ្ធតែជាមរតកវប្បធម៌អរូបីយ ដូច្នេះហើយក្នុងនាមយើងជាមនុស្សជាតិគ្រប់រូបគួរបន្តថែរក្សាសម្បត្តិវប្បធម៌នេះរួមគ្នា និងមិនត្រូវមានការឈ្លោះប្រកែកគ្នាតទៅទៀតផងដែរ៕
