នៅខែកក្តិក ប្រជាជនខ្មែរយើង តែងតែបានកម្សាន្តសប្បាយជាមួយពិធីបុណ្យជាច្រើន ដែលក្នុងនោះ រួមមានពិធីបុណ្យធំៗចំនួន ៣គឺ ពិធីបុណ្យប្រណាំងទូក អកអំបុក សំពះព្រះខែ និងបណ្តែតប្រទីប ដែលគេតែងរៀបចំជារៀងរាល់ឆ្នាំនៅ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ ពិធីបុណ្យទាំងនេះគេប្រារព្ធធ្វើទន្លេចតុមុខ មានរយៈពេល ៣ថ្ងៃ គឺចាប់ពី ថ្ងៃទី ១៤, ១៥កើត ដល់ថ្ងៃ ១រោច ខែកក្តិក ហើយនៅពេលយប់ ក៏មានការបណ្តែតប្រទីបផងដែរ ។ រីឯពិធីបុណ្យអកអំបុក សំពះព្រះខែវិញ គេប្រារព្ធធ្វើនៅពាក់កណ្តាលរាត្រី ១៥កើត ខែកក្តិក តែប៉ុណ្ណោះ ។
ខាងក្រោមនេះ គឺជាប្រវត្តិខ្លះៗ ទាក់ទងនឹងពិធីបុណ្យអុំទូក អកអំបុក និងសំពះព្រះខែ ដែលកូនខ្មែរគ្រប់រូបគួរតែយល់ដឹង ៖
ពិធីបុណ្យអុំទូកជាការប្រារព្ធ ពិធីបុណ្យប្រណាំងទូក ដែលធ្វើឡើងនៅក្នុងប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដូចជាប្រទេសកម្ពុជា ពិធីបុណ្យអុំទូកនៅប្រទេសកម្ពុជា គឺជាពិធីបុណ្យមួយ ដែលកម្ពុជាបានប្រារព្ធនៅក្នុងខែវិច្ឆិកា តាំងពីសម័យបុរាណ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ មកម្ល៉េះ ដើម្បីរំឮក ដល់គំរូវីរភាពដ៏អង់អាចក្លាហានរបស់កងទ័ពជើងទឹកខ្មែរ ដែលបានរំដោះទឹកដីរួចផុតពីការជិះជាន់ របស់ពួកខ្មាំងសត្រូវ (ពួកចាម) ។
ពិធីនេះបានទទួលការនិយមគាំទ្រពីសំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់ទិសទី ហើយនាំគ្នាប្រារព្ធធ្វើជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដោយមានការប្រណាំងទូកអុំ និងទូកចែវបុរស-នារី បណ្ដែតប្រទីប អកអំបុក និងសំពះព្រះខែ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីជំនឿសាសនាយ៉ាងមុតមាំ ។ ក្នុងឱកាសនោះ គេសង្កេតឃើញប្រជាពលរដ្ឋមកពីបណ្ដាខេត្ត ក្រុងមួយចំនួន យកទូកមកប្រណាំងដណ្ដើមយកជ័យជម្នះ ឱ្យខេត្តរបស់ខ្លួនទៀតផង ។
នៅអំឡុងឆ្នាំ ១១៧៧ ពួកចាមបានលើកទ័ពមកធ្វើការលុក ត្រួតត្រាប្រទេសកម្ពុជា អស់រយៈពេលប្រមាណ ៤ឆ្នាំ ខណៈនោះព្រះបាទជ័យវធន (ជ័យវរ្ម័នទី៧) បានធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិ ចំណាយពេលវេលារៀបចំយុទ្ធសាស្ត្រកងទ័ព ប្រយុទ្ធប្រឆាំងចំពោះពួកចាម រហូតទទួលបានជ័យជម្នះ ហើយព្រះអង្គបានឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិ ដឹកនាំប្រទេសជាតិ នៅឆ្នាំ១១៨១ និងបានធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិ មានការរីកចម្រើន រុងរឿងដល់កម្រិតកំពូលថែមទៀតផង ។
តាមឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រ និងសិលាចារឹក នានា បានបញ្ជាក់ថា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ បានឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិនៅរាជធានីសោធបុរៈ និងរៀបចំកសាងប្រទេសជាតិឡើងវិញ ដូចជា កសាងប្រាសាទ សាលាសំណាក់ មន្ទីរពេទ្យ ផ្លូវថ្នល់ ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រពាសពេញផ្ទៃប្រទេស ។
ក្នុងពិធីនេះអុំទូកនេះទៀតសោត ក៏មានការលយប្រទីប ដើម្បីឧទ្ទិសកុសលដល់ព្រះគង្គា និងព្រះធរណី ដែលបានផ្ដល់នូវសេចក្ដីសុខសប្បាយ ភោគផលក្នុងការងារកសិកម្ម របរចិញ្ចឹមជីវិតប្រចាំថ្ងៃ ។ នៅពេលយប់ តាមក្រសួងនីមួយៗ មានបណ្ដែតប្រទីបលម្អទៅដោយភ្លើងចម្រុះពណ៌ គួរជាទីគយគន់ និងបាញ់កាំជ្រួចព្រោងព្រាត ដែលមានមនុស្សម្នាចូលរួមទស្សនាយ៉ាងច្រើនកុះករ បញ្ចេញនូវស្នាមញញឹមគ្រប់គ្នា ។
ចំណែកឯពិធីអកអំបុក និងសំពះព្រះខែ ត្រូវបានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរធ្វើឡើង ដើម្បីរំឮក ដល់ព្រះពោធិសត្វ ដែលយកកំណើតជាទន្សាយ បានលះបង់អាយុសង្ខារ ក្នុងការបំពេញបារមីទាន ដល់ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ ។ ក្នុងកាលនោះ ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ ព្រះអង្គបាននិយាយថា «ជីវិតខ្ញុំ នឹងក្ស័យជាមិនខាន ធ្វើម្ដេចនឹងបានអាហារបរិភោគ» ។ ពេលនោះ ទន្សាយពោធិសត្វ បានពោលថា «ខ្ញុំមានតែសាច់ និងឈាម ត្រូវការឱ្យជាទាន បើអ្នកចង់បាន ចូររកអុសមកបង្កាត់ភ្លើងទៅចុះ ខ្ញុំនឹងលោតចូលក្នុងភ្លើង ឱ្យបានជាអាហារបរិភោគ» ។
ឥន្ទ្រព្រាហ្មណ៍ គ្រាន់តែឮដូច្នេះ ក៏ទៅបង្កាត់ភ្លើង ចំណែកឯទន្សាយ ក៏លោតចូលភ្លើងភ្លាមប៉ុន្តែ ដោយអំណាចនៃសេចក្ដីជ្រះថ្លា ព្រះឥន្ទ្រ ក៏ហោះទៅទ្រ មិនឱ្យភ្លើងឆេះរោមមួយសរសៃឡើយ ។ ឃើញដូច្នេះ ព្រះឥន្ទ្រ ក៏ហោះទៅឋានលើ យកថ្មកែវមនោសិលា គូសរូបទន្សាយនៅក្នុងរង្វង់ព្រះចន្ទ ជាប់តាំងពីនោះរហូតមក ហើយមនុស្សគ្រប់រូប ឃើញរូបទន្សាយច្បាស់នៅថ្ងៃ១៥កើត ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក អ្នកស្រុក តែងរៀបចំប្រារព្ធពិធីនេះ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ដើម្បីរំឮកដល់ព្រះពោធិសត្វ នៅតាមវត្តអារាម ភូមិស្រុក និងទីប្រជុំជននានា ដោយមានចេក អំបុក ទឹកដូង ផ្លែឈើជារៀងរាល់ឆ្នាំ ៕
អត្ថបទដកស្រង់៖ សហការី KBN
